Σώζοντας τον OPEC – Πώς οι παραγωγοί πετρελαίου μπορούν να εξουδετερώσουν την παγκόσμια μείωση της ζήτησης

Παρά την απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου, ο ΟΠΕΚ αποφάσισε τον Νοέμβριο να μην μειώσει την παραγωγή, στέλνοντας την τιμή τού αργού πετρελαίου στο χαμηλότερο επίπεδο της πενταετίας. Η απόφαση δεν ήταν καλοδεχούμενη σε ορισμένα μέλη τού καρτέλ. Ο ΟΠΕΚ αισθάνεται την πίεση από την αύξηση της σχιστολιθικής παραγωγής στο Τέξας, την Βόρεια Ντακότα και άλλα μέρη στην Βόρεια Αμερική. Η Βενεζουέλα και το Ιράν θέλησαν να μειώσουν την παραγωγή, με την ελπίδα να αυξήσουν τις τιμές. Αλλά οι ιθύνοντες στην Σαουδική Αραβία, το μέλος τού ΟΠΕΚ με την μεγαλύτερη επιρροή, αποφάσισε να υπερασπιστεί το μερίδιο αγοράς τού Οργανισμού, έστω και με κόστος.

Αν το σχιστολιθικό πετρέλαιο ήταν το μόνο πρόβλημα, η στρατηγική τής Σαουδικής Αραβίας θα μπορούσε να λειτουργήσει. Αλλά ο ΟΠΕΚ αντιμετωπίζει επίσης μια μεγαλύτερη, πιο θεμελιώδη απειλή: Την διολισθαίνουσα παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο. Η ζήτηση στις βιομηχανικές χώρες μειώθηκε από 50,1 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2005 στα 45.500.000 βαρέλια την ημέρα το 2013. Δεδομένου ότι η πτώση προηγήθηκε της αρχής τής παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, η μεταβολή είναι πιθανόν αποτέλεσμα μακροχρόνιων διαρθρωτικών αλλαγών στην αγορά πετρελαίου, όπως η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, και όχι μόνο η αργή ανάπτυξη.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (International Energy Agency, IEA) προβλέπει ότι η μείωση της ζήτησης πετρελαίου από τον βιομηχανοποιημένο κόσμο θα αντισταθμιστεί –και με το παραπάνω- από μια ταχέως αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως στην Κίνα και την Ινδία. Ως εκ τούτου, ο Οργανισμός εκτιμά ότι η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου θα αυξάνεται μέχρι το 2040. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί λένε ότι η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου θα κορυφωθεί νωρίτερα από τότε, επικαλούμενοι την εναλλαγή των καυσίμων, την κατάργηση των επιδοτήσεων στο πετρέλαιο, καθώς και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Η Citigroup, για παράδειγμα, προβλέπει ότι η ζήτηση πετρελαίου θα σταθεροποιηθεί μέχρι το 2020.

Αν η Citigroup έχει δίκιο, τότε τα μέλη τού ΟΠΕΚ, των οποίων οι οικονομίες εξαρτώνται από τα έσοδα που προέρχονται από τις εξαγωγές αργού πετρελαίου, βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Ωστόσο, οι χώρες τού ΟΠΕΚ μπορούν να επιδιώξουν τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της μείωσης της ζήτησης -αν και καμιά από αυτές δεν θα είναι εύκολη, ούτε εγγυάται την επιτυχία.

ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΜΑΖΙ

Για να ανεβάσουν τις τιμές, οι μεγάλοι εξαγωγείς πετρελαίου θα μπορούσαν κατ’ αρχήν να συνεργαστούν για να προσπαθήσουν να μειώσουν την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου. Όμως, ιστορικά, αυτό το είδος τής συλλογικής δράσης ήταν δύσκολο. Παρά το γεγονός ότι ο ΟΠΕΚ εισήγαγε ένα σύστημα ποσοστώσεων το 1982 για να προσπαθήσει να περιορίσει την παγκόσμια προσφορά, στην πράξη, ο οργανισμός πιο συχνά έχει προσαρμόσει την ποσόστωσή του για να ευθυγραμμιστεί με τα πραγματικά επίπεδα παραγωγής και όχι το ανάποδο. Σε μια πρόσφατη μελέτη, ο Jeff Colgan, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Brown, διαπίστωσε ότι από το 1982 ως το 2009, τα μέλη τού ΟΠΕΚ ψεύδοντο για τις συνολικές ποσοστώσεις τους το 96% του χρονικού αυτού διαστήματος.

Οι χώρες τού ΟΠΕΚ έχουν τόσο μεγάλο πρόβλημα στο να συνεργαστούν επειδή έχουν διαφορετικούς στόχους. Τα λεγόμενα «γεράκια» των τιμών, κυρίως το Ιράν και η Βενεζουέλα, έχουν μικρότερα αποθέματα πετρελαίου -σε σχέση με τους πληθυσμούς τους- και θέλουν να ανεβάσουν τις τιμές σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά τα λεγόμενα «περιστέρια» τιμών, με επικεφαλής την Σαουδική Αραβία, έχουν άφθονα αποθέματα και την πολυτέλεια να σκέπτονται μακροπρόθεσμα. Μπορούν να αντέξουν οικονομικά να κρατήσουν βραχυπρόθεσμα τις τιμές χαμηλά για να εξαλείψουν τον ανταγωνισμό από πετρελαιοπαραγωγούς χώρες εκτός ΟΠΕΚ και τελικά να ανεβάσουν τις τιμές και πάλι.

Ο περιορισμός τής παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου, εξάλλου, θα παρέχει μόνο προσωρινή ανακούφιση από μια διαρθρωτική διολίσθηση της ζήτησης πετρελαίου. Βραχυπρόθεσμα, ο περιορισμός τής προσφοράς θα μπορούσε να ανεβάσει τις τιμές τού πετρελαίου -και ως εκ τούτου τα πετρελαϊκά έσοδα- του ΟΠΕΚ. Αλλά μακροπρόθεσμα, οι υψηλότερες τιμές είναι πιθανόν να επιταχύνουν την μείωση της ζήτησης πετρελαίου στις μεγάλες καταναλώτριες χώρες.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΠΩΛΗΣΕΙΣ

Αν οι μεγάλοι εξαγωγείς πετρελαίου δεν μπορεί να συνεργαστούν μεταξύ τους, θα πρέπει να βρουν το πώς θα μεγιστοποιήσουν τα κέρδη για τον εαυτό τους. Στο παρελθόν, οι χώρες τού ΟΠΕΚ συχνά αποφάσιζαν να κρατήσουν κάποιες ποσότητες πετρελαίου μέσα στο έδαφος, με την ελπίδα ότι θα αξίζει περισσότερο αργότερα. Ωστόσο, δεδομένης τής διαρθρωτικής μείωσης της ζήτησης πετρελαίου, αυτή η στρατηγική δεν είναι πλέον βιώσιμη. Αντ’ αυτού, οι χώρες τού ΟΠΕΚ έχουν κίνητρο να παράγουν και να πωλούν όσο περισσότερο πετρέλαιο μπορούν τώρα, αντί να περιμένουν να μειωθούν ακόμη περισσότερο οι τιμές. Αν οι παραγωγοί αρχίσουν έναν αγώνα δρόμου για να πουλήσουν, οι τιμές θα μπορούσαν να καταρρεύσουν εντελώς, κάτι που ίσως προσελκύσει τους καταναλωτές στο πετρέλαιο και πάλι.

Ωστόσο, υπάρχουν λόγοι να αμφισβητηθεί και αυτή η στρατηγική, επίσης. Λόγω τεχνικών περιορισμών, οι παραγωγοί πετρελαίου δεν μπορούν απλώς να αποφασίσουν να αυξήσουν ακαριαία την παραγωγή πετρελαίου τους. Μπορούν να αποφασίσουν να αυξήσουν τις επενδύσεις στην εξερεύνηση πετρελαίου και την παραγωγική ικανότητα, αλλά το φάσμα τής φθίνουσας ζήτησης καθιστά απίθανο να το πράξουν.

ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Για να πάρουν μεγαλύτερα κέρδη από τις πετρελαιοπηγές τους χωρίς να καταφύγουν σε ποσοστώσεις ή πολέμους τιμών, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες μπορούν να προσπαθήσουν για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην παραγωγή πετρελαίου, κάτι που θα μειώσει το κόστος παραγωγής ανά βαρέλι. Ένα τυπικό δοχείο πετρελαίου έχει ποσοστό ανάκτησης 35%, αλλά μια εφαρμογή των λεγόμενων βελτιωμένων τεχνικών αξιοποίησης του πετρελαίου μπορεί να αυξήσει το ποσοστό αυτό. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι η εφαρμογή αυτών των τεχνικών σε ευρεία έκταση σε όλο τον κόσμο θα «ξεκλειδώσει» επιπλέον 300 δισεκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου -περισσότερο από ό, τι τα συνολικά αποθέματα της Σαουδικής Αραβίας. Αλλά για να αποκτήσουν πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής, οι παραγωγοί πετρελαίου πρέπει να γίνουν πιο ανοικτοί σε ξένες επενδύσεις. Τα περισσότερα κράτη που παράγουν πετρέλαιο σήμερα βασίζονται σε εθνικές πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες είναι συνήθως λιγότερο αποτελεσματικές από τις ξένες επιχειρήσεις.

Οι εξαγωγείς πετρελαίου μπορούν επίσης να αποκομίσουν μεγαλύτερα κέρδη με την μείωση της εγχώριας χρήσης πετρελαίου, απελευθερώνοντας έτσι περισσότερο πετρέλαιο για εξαγωγή. Για να μειωθεί η χρήση των καυσίμων, οι χώρες μπορούν να κατασκευάσουν περισσότερα συστήματα φυσικού αερίου και να εξαλείψουν τις εγχώριες επιδοτήσεις στην βενζίνη και το ντίζελ, οι οποίες είναι δαπανηρές και ενθαρρύνουν την άσκοπη κατανάλωση. Οι πολιτικές αυτές θα έχουν ως πρόσθετο πλεονέκτημα για τα πετρελαιοπαραγωγικά κράτη ότι θα μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου τού άνθρακα και θα καταστήσουν πιο ανταγωνιστικές τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ

Αν οι παραπάνω στρατηγικές αποτύχουν, μια τέταρτη έχει καλές πιθανότητες επιτυχίας: Οι παραγωγοί πετρελαίου μπορούν να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους για να προετοιμαστούν για ένα μέλλον στο οποίο η αγορά πετρελαίου θα έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Σύμφωνα με έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι χώρες που διαφοροποιούν τις εξαγωγές τους απολαμβάνουν υψηλότερη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, ενώ εκείνες που βασίζονται σε περιορισμένο αριθμό προϊόντων τα πηγαίνουν λιγότερο καλά.

Αλλά λίγοι εξαγωγείς πετρελαίου έχουν καταφέρει να ξεφύγουν από την εξάρτησή τους από την παραγωγή πετρελαίου. Η Ινδονησία και η Μαλαισία έχουν διαφοροποιηθεί με επιτυχία ως μεταποιητές, αλλά ποτέ δεν παρήγαγαν τόσο πολύ πετρέλαιο ή φυσικό αέριο κατά κεφαλήν όσο τα βασικά μέλη τού ΟΠΕΚ. Το Ντουμπάι έχει προσελκύσει ξένες επενδύσεις σε υποδομές, υπηρεσίες και επιχειρήσεις, αλλά η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από εκπατρισμένο εργατικό δυναμικό και δεξιότητες, την κάνει ένα μοναδικό αναπτυξιακό μοντέλο που ίσως είναι δύσκολο να το μιμηθεί κάποιος.

Πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες που παράγουν λιγότερο πετρέλαιο, αντισταθμίζοντας έτσι τις εκπομπές διοξειδίου τού άνθρακα, θα μπορούσαν επίσης να ζητήσουν αποζημίωση σύμφωνα με την Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC) και το Πρωτόκολλο του Κιότο. Το άρθρο 4.8 της UNFCCC και τα άρθρα 2.3 και 3.14 στο Πρωτόκολλο του Κυότο απαιτούν από τα μέρη των Συνθηκών να λάβουν μέτρα για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των μέτρων μείωσης των εκπομπών στον τομέα τής ενέργειας στις χώρες-εξαγωγείς. Οι χώρες τού ΟΠΕΚ υποστηρίζουν ότι αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει χρηματική αποζημίωση για την απώλεια εσόδων από το πετρέλαιο, και την παροχή βοήθειας για την οικονομική διαφοροποίηση. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, οι εκκλήσεις τους έχουν αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό.

Όποια μορφή και αν πάρει, η αποστασιοποίηση από το πετρέλαιο θα πρέπει να υποστηριχθεί, κυρίως επειδή είναι όλο και πιο σαφές, όσον αφορά στο περιβάλλον, ότι η μερίδα τού λέοντος των ορυκτών καυσίμων -συμπεριλαμβανομένου ενός αρκετά μεγάλου κομματιού πετρελαϊκών αποθεμάτων- θα πρέπει να αφεθεί στο έδαφος. Οι χώρες τού ΟΠΕΚ αντιμετωπίζουν σοβαρή οικονομική απειλή, αλλά αν διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους, θα μπορούσαν να βγουν όλες ισχυρότερες.

THIJS VAN DE GRAAF, επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Ghent Institute for International Studies, στο Πανεπιστήμιο Ghent, στο Βέλγιο

AVIEL VERBRUGGEN, καθηγητής Ενέργειας και Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας

The post Σώζοντας τον OPEC – Πώς οι παραγωγοί πετρελαίου μπορούν να εξουδετερώσουν την παγκόσμια μείωση της ζήτησης appeared first on hellasforce.

from hellasforcehellasforce » | Ανεξάρτητο Ειδησεογραφικό Δίκτυο http://www.hellasforce.com/blog/sozontas-ton-opec-pos-paragogi-petreleou-boroun-na-exoudeterosoun-tin-pagkosmia-miosi-tis-zitisis/

via IFTTT